Sandra Mujinga: Skin to skin

Sandra Mujinga Skin to skin
55 sculpturen, 6 spiegelende sokkels en 7 spiegelende torens, soundscape en lichtinstallatie.

Sandra Mujinga (1989, Goma, Democratische Republiek Congo)
is kunstenaar, dj en muzikant. Zij combineert verschillende disciplines,
van beeldende kunst en performance tot muziek en online platforms.

Kelder

De hele, enorm grote kelder van het Stedelijk Museum in Amsterdam, - de kelder onder ons huis uit 1870 is 70 x 110 cm en 120 cm hoog, gemeten zonder de trap erheen,- wij weten dus wat groot is, - die hele kelder van het Stedelijk Museum wordt in beslag genomen door 55 identieke, vilten aliens.

Trappen

Nu ik de trap bij ons thuis genoemd heb, moet ik toch even verder mijmeren over de trap in het Stedelijk Museum. Ik bedoel de brede trap van de begane grond naar de kelder. En ik sla er de Franse filosoof Gaston Bachelard nog eens op na, de schrijver van het beroemde boek La poétique de l’espace uit 1958, waarin hij de karakteristieken beschrijft van het woonhuis waarin we opgroeien^[1]. Want vooral vandaag, toen ik naar beneden liep, naar de kelder waar de installatie is ingericht van Sandra Mujinga, voelde ik de poëzie van de afdaling daarheen. Dit trappenhuis, met zijn mega afmetingen en zijn lange afdaling naar beneden en de twee roltrappen en de lift naar boven, voelt ondanks zijn enorme afmetingen als vroeger, als de eerste trappenhuizen uit mijn jeugd en vooral de trappen en de kelders van toen. Het afdalen overheerst alles.

Bachelard

Bachelard noemt dagdromen essentieel voor ons mens-zijn. Hij benadrukt het belang van het dagdromen, tegenover de psychoanalyse, die de nachtdromen analyseert. De belangrijkste zegen van een woonhuis is dat het huis dagdromen beschermt. Het huis staat je toe om ongestoord en in vrede te dagdromen. En dus is het huis de krachtigste ruimte om gedachten, herinneringen en dromen met elkaar te verbinden. Plekken waar wij ooit een dagdroom hebben beleefd blijven voor altijd opgeslagen in ons geheugen, compleet met het bijbehorende gevoel. En dat geldt met name ook voor de trappen, de kelder en de zolder.

“Wij dalen altijd de trap af die naar de kelder leidt, en het is dit afdalen dat we ons herinneren, door het dromerige karakter ervan.”^[2]

Nieuwsgierig

Ik zou er aan toe willen voegen: ‘nieuwsgierigheid’. Ik herinner me de keldertrap van thuis altijd als een verwachtingsvolle afdaling: ‘zou het nog net zo zijn als vorige keer, of is er iets veranderd, bijgekomen misschien? Is de kelder nog heel?’ En steevast bleef ik altijd langer in de kelder dan strikt nodig was, om de koele veiligheid om mij heen te voelen. Die stemming vol verwachting zag ik in het Stedelijk bij een groepje opgetogen, jonge studenten. Zij namen de trap naar beneden lachend met twee, drie treden tegelijk, hun ogen nieuwsgierig gericht op de deuropening van de zaal. Eenmaal binnen stopten ze hun uitroepen, bevangen door dezelfde verbazing waarvoor het intieme keldergevoel het enige houvast biedt. Je komt direct in een stemming die het dagdromen mogelijk maakt en overige bezoekers herkennen dat.

Vilt = Arda

Het vilt van de aliens is volgens de fabrikant ‘Arda’:
“een gebreide bekledingstextiel diep in het wild wordt gevonden, creeert opnieuw complexe natuurlijke vormen, structuren, oppervlakken en kleuren. Het maakt deel uit van een ontwerpproject getiteld Design by Nature onder leiding van Sofia Lagerkvist en Anna Lindgren van ontwerpstudio Front in Zweden.”

frames

Dit Ardatextiel is gedrapeerd om- en op- stalen frames, zodanig dat sculpturen ontstaan die in de verte iets weghebben van mensen: twee voeten, twee benen, een borst/schouderpartij, twee afhangende armen, een hoofd. Je kunt jezelf in zo’n sculptuur denken, en dat je dan een mega oversized Ardapak aantrekt dat aan alle kanten in punten afhangt, terwijl jij zelf op stelten staat onder het pak. En dat je er dan 55 keer bent. Of liever, dat er dan nog 54 andere wezens zijn die hetzelfde aanhebben als jij.

Klonen

Zo voelt het niet. Deze wezens zijn veel te afstandelijk om je met hen te vereenzelvigen. Ze zijn niet gehakt door Michelangelo, maar gebreid in een textielfabriek. Allemaal precies hetzelfde volgens één en hetzelfde patroon. Een heel onpersoonlijk en vooral sekse-loos patroon. Vermenigvuldiging van dit volk, stel dat het aliens zijn, moet heel anders gaan dan bij ons. Anders dan de meeste wezens op aarde. Daarom noem ik ze aliens. Darwin zou er weinig mee kunnen.

Gekloonde wezens hebben voor ons een hele andere manier van samen zijn. Je vraagt je meteen af wie was de eerste, wat was de oorsprong, wie heeft de macht, is er een relatie, hebben ze empathie, hoe zit het eigenlijk met authenticiteit? Daar geeft de installatie natuurlijk geen antwoord op, maar ze bevraagt ons wel over de kwesties en wat het betekent om op te gaan in de massa en je individualiteit te verliezen. Lyotard had het ooit over ‘een bad in de massa nemen’, maar dat kan met deze wezens niet: ze verschillen teveel van ons.

De aliens zoals ik ze noem, antropomorfen eigenlijk, zijn ongelooflijk groot, tweemaal hoger dan een mens, ondanks dat ze heel smal en plat zijn. Ze zijn te groot om te overzien en tegelijkertijd te groot om ze niet te zien. Ze zijn zo aanwezig en je kunt ze nooit in één oogopslag binnen je beeld brengen, en dus kun je jezelf ook niet in hen verplaatsen.

En toch, ook al staan ze volkomen bewegingloos, dicht ik ze leven toe. Maar het is een beetje eng. Is hier iets religieus aan de gang? Ze doen me denken aan wachters, aan de Netflix serie Kaos over Zeus en de onderwereld, aan de grijze doden aan de andere kant van de Styx.

Licht

De hele opstelling speelt zich af in groen licht dat zich verplaatst van de ene kopse kant van de zaal naar de andere. Zo sta je wanneer je op één plek blijft staan nu eens in het donker, en dan weer in het licht. Het heeft iets te maken met zonsopgang en zonsondergang. (Of de vier tijden van de dag.) Maar de belangrijkste werking van het licht is dat het fabricaat, de zuivere kleur en textuur van de textiel moeilijk in te schatten zijn. Ik vroeg aan de suppoost hoe het eruit zag als het gewone licht aanging, maar dat had hij nog niet gezien. Dat zet deze figuren op nog grotere afstand voor ons.

Deze kleur groen licht heeft tegenwoordig een andere associatie: die van het groene scherm dat gebruikt wordt in video’s en films om de achtergrond te wissen en daar iets anders in te projecteren. Dat gebeurt hier ook, de wanden verdwijnen en de ruimte lijkt oneindig.

Skin = huid

De kunstenares is een zwarte vrouw die woont en werkt in Noorwegen. Voor haar is het belangrijk hoe je gezien wordt, alleen of in een massa van andere lichamen.^[3] Dus als wij door deze installatie lopen dan kunnen wij ons net zoals zij bedreigd voelen of minstens onzeker tussen deze vreemde figuren. Het is duidelijk: wij horen niet bij hen en de vraag is: Laten ze ons wel toe?

Posthumaan

Het tekstbord om de hoek zegt:
“Mujinga nodigt ons uit om na te denken over andere manieren van samenleven. Ze put hiervoor uit sciencefiction, Black studies (kennis over de geschiedenis, cultuur en ervaringen van zwarte mensen) en het posthumanisme, een denkrichting die het idee bevraagt dat de mens het middelpunt van alles is.”^[4]

“Posthumans zijn personen met ongeëvenaarde lichamelijke, intellectuele en psychische mogelijkheden, zelf-programmerende, zelfstandig en onafhankelijk handelende, potentieel onsterfelijke, ongelimiteerde individuen."^[5]

Dat kan zijn, maar als ze er dan zo uitzien als in deze installatie, ben ik niet jaloers op ze. Ze doen me denken aan Paul Verhoevens Starship Troopers uit 1997 waarin we geconfronteerd worden met moordzuchtige, gekloonde massa’s. En ja, Posthumans lijken me meer iets voor een angstige nachtdroom dan voor onze dagelijkse werkelijkheid.

Opstelling

Deze still uit een opname die ik ter plekke maakte laat zien hoe groot de sculpturen zijn ten opzichte van volwassen mensen.

De sculpturen staan niet zuiver in het gelid over de lengte van de zaal en ook over de breedte is er nauwelijks een coherent grid te onderkennen. Toch voelt het alsof de ordening niet zomaar toevallig is.

Dat komt omdat je, ondanks de banken langs de wanden rondom, niet gaat zitten, maar een tijdje blijft rondlopen. Het geheel wordt begeleid door rustige, bijna klassieke muziek, die je in beweging houdt. Daarna ga je zitten om een of een paar aliens goed in je op te nemen, en al die tijd let je niet op hun plaatsing.

Wat je dan nadrukkelijker gaat zien is iets wat je al eerder opviel: ze hebben geen voeten maar een soort onderhuidse wortels die hun beweging verhinderen. Terwijl wij door de opstelling heen kunnen lopen, zijn zij aan hun plaats gebonden .

Saai

Het lijkt saai . Vooral als je niet de tijd neemt om er even rustig voor te gaan zitten . Maar dan begin je te begrijpen dat het hier juist om gaat: het is de massa van anoniemen die gaat tellen. Zij gedragen zich als individuen maar zijn het niet . Het enige individu in deze hele ruimte ben je zelf. Dat bewustzijn wordt versterkt door de spiegels waarin je jezelf ziet lopen tussen de sculpturen. Er staan er zelfs een paar boven op spiegelende sokkels als bevestiging van het mathematische karakter.

De confrontatie die je met jezelf aangaat onder druk van deze massa brengt een aantal vragen teweeg over hoe je jezelf zou gedragen tegenover of te midden van een ander volk . Dat lijkt hier nog eigentijdser te worden omdat dit volk wel ontworpen lijkt met behulp van Artificial Intelligence . Dat is niet zo, althans, Sandra maakt er in de podcast geen gewag van, terwijl ze wel vertelt hoe moeilijk het was om een sjabloon voor deze sculpturen te kiezen. Maar zoals ze er nu bijstaan kun je de gedachte aan A.I. nauwelijks ontlopen. En de vraag hoe wij daarmee omgaan is net zo dringend als die van huid tot huid of van mens tot volk.^[6]

Sandra Mujing, Skin to Skin
Stedelijk Museum Amsterdam 13 sep 2025 t/m 11 jan 2026

[1] Bachelard, G. (1994) The poetics of space ISBN 978-0-8070-6473-3

[2] Bachelard, G. (1994) The poetics of space ISBN 978-0-8070-6473-3; p. 25-26

[3] Beluister de podcast van het Stedelijk Museum Amsterdam: A Closer Look with Sandra Mujinga

[4] Tekstbord bij de ingang van de tentoonstelling.

[5] https://nl.wikipedia.org/wiki/Posthumanisme

[6] Foto’s Mandarte 18-11-2025